ΠΡΟΣΩΠΑ.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΚΡΗΣ
Γενικός Διοργανωτής της ΣΑΣΑ (Σύνδεσμος Αισθητικών Σαμποτέρ Αρχαιοτήτων).
Ο συντάκτης της προκήρυξης Αρ. 1 "Να ανατινάξουμε την Ακρόπολη"

Ο Γιώργος Μακρής, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1923. Στα είκοσί του χρόνια, το Νοέμβριο του 1944, έγραψε και κυκλοφόρησε μεταξύ των πολλών διαπρεπών φίλων του ένα μανιφέστο με τίτλο «Διακήρυξη Υπ. Αριθμόν 1», που καλούσε σε «ανατίναξη των αρχαίων μνημείων, προπαγάνδα ενάντια στις αρχαιότητες και σε κάθε αντικείμενο που δε μας αρέσει». Καθώς αυτό το κείμενο εμφανίστηκε μόλις λίγους μήνες μετά την απελευθέρωση της Ακρόπολης και της υπόλοιπης Αθήνας από τους Γερμανούς, η ιδέα της κατεδάφισης του μνημείου, που μόλις είχε απελευθερωθεί, θα πρέπει να προκάλεσε σοκ, εντούτοις όμως σαγήνευσε εκείνους τους περιθωριακούς διανοούμενους που αισθάνονταν παγιδευμένοι από τα διλήμματα που έθεσε ο εμφύλιος πόλεμος (1944 – 1949). Ο Παρθενώνας που είχε κατακτηθεί από το χρόνο και τον τουρισμό, προσέφερε τώρα ένα μάθημα στο δεσποτισμό της ιστορίας και την τυραννία της φόρμας. Η απελευθέρωση των δημιουργικών ενστίκτων μπορούσε να επιτευχθεί μόνο διαμέσου της καταστροφής της μονιμότητας. Το 1986 κυκλοφόρησε το βιβλίο "Γραπτά Γιώργου Β. Μακρή" από τις εκδόσεις Εστία σε επιμέλεια του Ε. Χ. Γονατά. [Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από την εισήγηση του καθηγητή Βασίλη Λαμπρόπουλου, “Unbuilding the Acropolis in Greek Literature”, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, 07/23/2008].

GUSTAVE COURBET

Ζωγράφος

Υπεύθυνος για την καταστροφή της στήλης στην Place Vendome.

Ο Κουρμπέ μας προσφέρει ένα από τα πρώτα παραδείγματα επιχειρηματολογημένης καταστροφής μνημείων. Κατά τη διάρκεια της Παρισινής Κομμούνας το 1871 ο Κουρμπέ πρότεινε την διάλυση της στήλης της Βεντόμ υποστηρίζοντας ότι: "Η στήλη της Βεντόμ είναι ένα μνημείο δίχως καμιά καλλιτεχνική αξία, και ο μοναδικός σκοπός που εξυπηρετεί είναι η διαιώνιση των ιδεών του πολέμου και της κατάκτησης εκ μέρους της πρώην αυτοκρατορικής δυναστείας. Ιδέες οι οποίες καταδικάστηκαν από το δημοκρατικό εθνικό αίσθημα. Ο πολίτης Κουρμπέ εκφράζει την ευχή ότι η κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας θα τον εξουσιοδοτήσει να διαλύσει την στήλη". Η στήλη διαλύθηκε την 12η Απριλίου 1871 μαζί με το άγαλμα του Ναπολέοντος Ι που κοσμούσε την κορυφή της. Στην δεύτερη φωτογραφία Κομμουνάροι ποζάρουν μπροστά από την κατεδαφισμένη στήλη.

Με την κατάλυση της Παρισινής Κομμούνας από τον Adolphe Thiers αποφασίστηκε η ανακατασκευή της στήλης καθώς και του αγάλματος του Ναπολέοντος Ι. Ο Κουρμπέ θεωρήθηκε υπεύθυνος και του επιβλήθηκε πρόστιμο 323.000 φράγκων για την ολοκλήρωση του έργου, με την υποχρέωση να καταβάλλει ετήσιες δόσεις των 10.000 φράγκων. Αδυνατώντας να πληρώσει, ο Κουρμπέ κατέφυγε σε αυτοεξορία στην Ελβετία όπου και πέθανε το 1877.

FILIPPO TOMMASO MARINETTI

Φουτουριστής

Ο πρώτος που διατύπωσε την ιδέα της καταστροφής αρχαιοτήτων

Ο Ιταλός φουτουριστής ήταν ο πρώτος που ζήτησε συγκεκριμένα την καταστροφή των αρχαίων μνημείων. Στο διάσημο Μανιφέστο για τον Φουτουρισμό του 1919, αφότου ζητούσε την καταστροφή μουσείων και βιβλιοθηκών, ο Μαρινέτι δήλωνε: "Από την Ιταλία εκτοξεύουμε προς όλο τον κόσμο αυτό το μανιφέστο της φλεγόμενης και ανατρεπτικής βιαιότητας με το οποίο σήμερα ιδρύουμε τον Φουτουρισμό, επειδή θέλουμε να απελευθερώσουμε τη χώρα από τη δύσοσμη γάγγραινα των καθηγητών, των αρχαιολόγων, των ξεναγών και των παλαιοπωλών της… από τα αναρίθμητα μουσεία-νεκροταφεία, μουσεία-δημόσια κοιμητήρια, μουσεία-παράλογα σφαγεία ζωγράφων και γλυπτών… Θέλετε να κατασπαταλήσετε τις καλύτερες δυνάμεις σας σ’ αυτό τον αιώνιο και ανώφελο θαυμασμό του παρελθόντος, απ’ όπου μοιραία θα βγείτε εξαντλημένοι, φτωχότεροι σε πνεύμα και ποδοπατημένοι ; Ας έλθουν λοιπόν οι εύθυμοι εμπρηστές με τα καπνισμένα δάκτυλα. Νάτοι, νάτοι…Εμπρός… Βάλτε φωτιά στα ράφια των βιβλιοθηκών. Αλλάξτε την πορεία των καναλιών να πλημμυρίσουν τα μουσεία...". Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Βασίλης Λαμπρόπουλος, όταν ο Μαρινέτι επισκέφτηκε την Αθήνα τον Φεβρουάριο του 1933 η εφημερίδα Ελεύθερο Βήμα του ζήτησε να γράψει ένα μανιφέστο ειδικά για την περίσταση, το οποίο και δημοσιεύτηκε υπό τον τίτλο: Σηκώστε την σημαία σας: Μανιφέστο για την νεολαία της Ελλάδος. Σε αυτό ο Μαρινέτι δεν ζητά την καταστροφή Ελληνικών αρχαιοτήτων, αλλά χαρακτηρίζει τον Παρθενώνα "φυλακή ανώφελης γνώσης", παραλληλίζοντας τους κίονες με κάγκελα φυλακής, και προτρέπει τους νέους να "γυρίσουν την πλάτη στην Ακρόπολη και να σκοτώσουν τη μελαγχολία και την νοσταλγία τους με νέες ανακαλύψεις".

ΝΙΚΟΛΑΣ ΚΑΛΑΣ
Υπερρεαλιστής ποιητής
Ο πρώτος που διατύπωσε την ιδέα καταστροφής της Ακρόπολης

Σύμφωνα με πολλές μαρτυρίες ο Νικόλας Κάλας ήταν ο πρώτος που σε ιδιωτικές συναντήσεις ζητούσε την καταστροφή της Ακρόπολης. Το 1933, η ποιητική του συλλογή Ποιήματα (την οποία δημοσίευσε με το ψευδώνυμο Νικήτας Ράντος) περιέχει το ποιήμα "Ακρόπολη" στο οποίο ο Κάλας δημιουργεί μια πολύ δυνατή εικόνα της κατεστραμμένης Ακρόπολης εν μέσω σκουπιδιών και ευτελών προϊόντων όπως πεταμένα κάνιστρα φωτογραφικού φιλμ, κέρματα... κ.λπ.

Στο πρώτο πλάνο ο Παρθενός, ο δηλητηριασμένος με ψυχαρική μελάνη, ο ψεύτικος, ο νεκρός, ο σκοτωμένος με φακό, σε πλούσιο χαρτί, από τον Μπουασονά, νεκροθάπτη της Ελλάδας, σύρματα ηλεκτρικά που τρεμοσβούν τη λέξη Ρενάν -ο επίσημος της Ακρόπολης κανδηλανάφτης-, πάνου στα μάρμαρα πόδια, κοιλιά, στήθια, χέρια, μαλλιά ξέπλεκα, της Νταλιλάς, ενώ σε νύχτες πανσελήνου ο φορατζής εισπράττει τα φιλιά που κρύβει ψεύτικης καρυάτιδας η φούστα∙ μόνο κύλινδροι φαίνονται εδώ πέρα, κολώνες ίσιες πεσμένες, μαρμάρινες και άλλες, ρολ-φιλμ, αγκφά, κοντάκ, κυλινδρικά επίσης οι λέξεις ετούτες ζουμερά πέφτουν, λέξεις εμπνευσμένες από τη φρίκη που μας προξενούν οι κανονιές του Μοροζίνη, τα κανόνια κι αυτά κυλινδρικά, κάθε μέρα γκρεμίζουν τις ακροπόλεις που αναστηλώνουν άλλοι σε πλάκες αρνητικές..." [Ν. Ράντος, "Η Ακρόπολη", 1932].

Εντούτοις, μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ανέκδοτο κείμενο του Κάλας με τίτλο "Μαύρες φλόγες" το οποίο φυλάσσεται στο αρχείο του ΕΛΙΑ, και στο οποίο ο ποιητής υποστηρίζει ότι αν δεν υπήρχε ο Μοροζίνι δεν θα γνωρίζαμε ποια είναι η αξία ενός ερειπίου και ίσως θα την ταυτίζαμε με τη μνήμη, καταλήγοντας με την ερώτηση: "Προτιμάτε τον Φειδία ή τον Μοροζίνι; Το αυτοκίνητο ή το ατύχημα;". Αυτή η λατρεία του ερειπίου (και συνεκδοχικά η αισθητική του ανωτερότητα απέναντι στο αβλαβές μνημείο) παραπέμπει αμέσως στην θεωρία για την αξία των ερειπίων (αγγλ. Ruin Value, γερμ. Ruinenwerttheorie) του Άλμπερτ Σπέερ, επίσημου αρχιτέκτονα του Ναζιστικού καθεστώτος.

ALBERT SPEER

Αρχιτέκτονας και Υπουργός Εξοπλισμών του Χίτλερ

Εισηγητής της θεωρίας περί της "αξίας των ερειπίων" (Ruinenwerttheorie)

Η θεωρία του Σπέερ βασίζεται στην παραδοχή ότι ένα κτήριο οφείλει να είναι σχεδιασμένο και κατασκευασμένο με τέτοιον τρόπο, ώστε, όταν εντέλει καταρρεύσει, να δημιουργήσει ένα αισθητικώς ικανοποιητικό ερείπιο το οποίο θα επιζήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα δίχως την ανάγκη οποιασδήποτε συντήρησης. Η ιδέα ξεκινά από την ελληνική και ρωμαϊκή αρχαιότητα, τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα των οποίων, ο Χίτλερ τα θεωρούσε εξαιρετικά δείγματα υψηλού πολιτισμού. Στη κορυφή αυτών τοποθετούνταν η Ακρόπολη. Ο Σπέερ χρησιμοποιεί τον Παρθενώνα ως παράδειγμα στην εισήγησή του για το Τετραετές Πρόγραμμα του 1937, περιλαμβάνοντας μια φωτογραφία του ναού με την λεζάντα: "Τα πέτρινα μνημεία της αρχαιότητας αποδεικνύουν με την σημερινή τους κατάσταση την ανωτερότητα των φυσικών δομικών υλικών". Σύμφωνα με τις ιδέες του Σπέερ, το Βερολίνο του χιλιόχρονου Τρίτου Ράιχ θα κατασκευαζόταν από πέτρα και με την πρόβλεψη ότι με το πέρασμα των αιώνων θα δημιουργούσε ένα "αρχαιολογικό πάρκο" το οποίο θα αποδείκνυε το μεγαλείο του ναζιστικού πολιτισμού.

E. O. ΟΚΤΩΒΡΗΣ 80

Επαναστατική οργάνωση

Συντάκτες προκήρυξης με την οποία προειδοποιούσαν για την παγίδευση της Ακρόπολης με εκρηκτικά

Η πλέον ιδιόμορφη περίπτωση ήταν αυτή που χρεώθηκε στον «Οκτώβρη ΄80», την οργάνωση που βρισκόταν πίσω από την πυρπόληση των πολυκαταστημάτων Μινιόν και Κατράντζος στις 19 Δεκεμβρίου 1981. Η έκπληξη ήρθε με την προαναγγελία μιας επίθεσης που δεν έγινε ποτέ. Τον Μάιο του 1981 εμφανίζεται η προκήρυξη του «Οκτώβρη ΄80» με την απίστευτη προειδοποίηση περί παγίδευσης του Παρθενώνα με εκρηκτικά: «Ο Παρθενώνας, το ανεπανάληπτο αυτό μνημείο της ομορφιάς, της τέχνης και του αρχαίου πνεύματος, πεθαίνει κι αυτό (σ.σ.: λόγω της μόλυνσης) μαζί με τον ελληνικό λαό. Αποφασίσαμε να πεθάνει και ο Παρθενώνας μαζί με τον ελληνικό λαό. Εχουμε υπονομεύσει με εκρηκτικά σε πολλά σημεία τον βράχο της Ακρόπολης και δίνουμε προθεσμία μέχρι τις 17 Μαΐου 1981 ώστε να απομακρυνθούν όλες οι ρυπογόνες βιομηχανίες. Η περιοχή της Ακρόπολης παρακολουθείται από εμάς από όλα τα σημεία καθ΄ όλο το 24ωρο. Αν βεβαιωθούμε ότι γίνεται επιχείρηση από την Αστυνομία να βρει τα σημεία υπονόμευσης, θα γίνει αμέσως η πυροδότηση από όλα τα σημεία». Η τερατώδης απειλή είχε και εξίσου τραβηγμένη συνέχεια. «Την ευθύνη για τα ανθρώπινα θύματα δεν θα την έχουμε εμείς. Αν μέχρι τις 17 Μαΐου δεν γίνουν δεκτά τα αιτήματά μας, που είναι αιτήματα του ελληνικού λαού, παρακαλούμε τους κατοίκους της Ακρόπολης να κλείσουν τα παραθυρόφυλλα, να αφήσουν τα τζάμια ανοικτά, να κλείσουν τους γενικούς διακόπτες του ρεύματος και να απομακρυνθούν σε ακτίνα μεγαλύτερη από 1.000 μέτρα από τους πρόποδες του βράχου» [ΤΟ ΒΗΜΑ, 10 Αυγούστου 2010] (link)

BILL DRUMMOND

Βρετανός μουσικός, καλλιτέχνης και συγγραφέας ιδρυτής του συγκρoτήματος KLF

Εισηγητής της πρότασης για την καταστροφή του μεγαλιθικού μνημείου Στόουνχετζ

Τα τελευταία δέκα χρόνια, είχαμε διαρκώς την ιδέα ότι κάτι έπρεπε να γίνει με το Στόουνχετζ. Είτε κάποιος έπρεπε να το επισκευάσει ή έπρεπε να καταστραφεί ολοσχερώς σαν μη επιδεχόμενο εκμετάλλευση. Θα μπορούσα εύκολα να εξαπολύσω μια επίθεση στην πολιτιστική κληρονομιά, αλλά αυτό είναι καλύτερα να το αφήσω στους δημοσιογράφους των φυλλάδων που ξέρουν πώς να παρουσιάσουν ένα λογικό επιχείρημα. Νομίζω πως έχουμε αυτή την έλξη για τις πέτρες, όχι εξαιτίας κάποιου είδους καινούργιου παγανιστικού πόθου στις ψυχές μας, αλλά περισσότερο επειδή φαίνονται να συμβολίζουν για μας κάτι που ζει σ’ αυτά τα νησιά. Ένα συνεχές που μας έλκει περισσότερο και βαθύτερα απ’ ότι η Εθνική Σημαία, η βασιλική οικογένεια, η μητέρα μας των κοινοβουλίων, οι νίκες μας στον πόλεμο, η γλώσσα μας, το εθνικό μας νόμισμα ή ακόμη και η ποπ μουσική μας. Δεν μας έχουν αναγκάσει να τα «φάμε» στο σχολείο. Δεν απεικονίζονται στα νομίσματα που έχουμε στις τσέπες μας. Δεν προσπαθούν να μας πουν τι να κάνουμε, ή να μας κάνουν να νιώθουμε ένοχοι. Απλά βρίσκονται εκεί, από γενιά σε γενιά. [Ιστολόγιο ΠΑΝΔΟΧΕΙΟ] (link)